Meer liefde, minder angst

Door hun drukke schema’s is het niet mogelijk om dirigente Julia Jones en regisseur Barbora Horáková Joly fysiek samen te brengen en dus vindt het interview via zoom plaats. Het belet de beide dames niet om vol begeestering te vertellen over dat gelaagde personage Ernani, de titelheld in Verdi’s gelijknamige vroege opera.

‘Ernani is een personage dat me enorm intrigeert en erg past in de hedendaagse wereld’, zegt de Tsjechische Barbora Horáková Joly. Enkele jaren geleden was ze nog de vaste regiemedewerkster van Calixto Bieito, waaronder ook bij OBV. Ondertussen maakt ze zelf als regisseur furore in heel Europa: van Londen over Wenen en Praag tot Dresden en Berlijn. Ze valt op met haar doordachte en visueel prikkelende ensceneringen, waarin een grote nadruk ligt op de emotionele ontwikkeling van de personages. ‘Ernani voelt zich emotioneel verloren’, vervolgt Horáková Joly. ‘Ik geloof dat er vandaag een groot aantal, met name jonge mensen zijn die niet weten of ze nu gelukkig of ongelukkig zijn. Ze vragen zich af hoe ze kunnen liefhebben – zelfs hoe ze moeten leven. Ernani is een jongeman die deze hedendaagse ambivalentie in zich draagt.’

'Het is belangrijk dat de toeschouwers weten dat deze Ernani geen opvoering zal zijn van de volledige oorspronkelijke partituur', vertelt Horáková Joly. 'Julia en ik spendeerden heel wat tijd om de opera grondig te analyseren. We merkten in Ernani dan wel de kiem van de grote theatraliteit die latere opera’s van Verdi zo krachtig maakte, toch voelden we aan dat dit vroege werk nog erg fragmentarisch is opgebouwd en onnodig complex werkt. De diepgang die de muziek biedt, is niet altijd te vinden in het libretto. Julia en ik willen in onze lezing vooral focussen op de psychologie van Ernani zelf en zijn verhouding tot de drie andere hoofdpersonages: Elvira, Silva en Don Carlos. De verwarrende nevenverhalen en de kleinere personages hebben we daarom geschrapt.'

Ernani vertelt het verhaal van een jonge outlaw, wiens adellijke vader vermoord werd door koning Don Carlos. Ernani groeide alleen op tussen zijn vaders rebellen die zich nog steeds verzetten tegen het heersende regime. Hij heeft een clandestiene relatie met de adellijke Elvira. Zij staat op het punt in een gedwongen huwelijk te treden met haar oom, de oude Don Ruy Gómez de Silva, een vertrouweling van koning Carlos. Ook die laatste is verliefd op Elvira en wil ook met haar trouwen. Maar Elvira wil enkel Ernani...

Julia Jones benadrukt dat Ernani de vijfde van Verdi’s 27 opera’s was. 'Het was weliswaar zijn grootste succes tot dan toe, maar het is toch duidelijk een vroeg stuk binnen zijn oeuvre waarin we vooral een zoekende Verdi aan het werk zien. Ernani is in mijn ogen een dramatic dinosaur met een aantal structurele problemen, maar wel met heel wat schitterende muziek. Bij de latere meesterwerken van Verdi zou het waanzinnig zijn om in te grijpen, maar bij Ernani leek het me juist heel boeiend om te kijken hoe we de opera nieuw leven konden in blazen. Daarvoor is een nauwe samenwerking tussen dirigent en regisseur cruciaal. Niets vervelender dan tijdens de repetities tegenovergestelde aanwijzingen te geven aan zangers. Je bent samen verantwoordelijk voor het eindresultaat. We zochten in het stuk naar een dramatisch evenwicht, met respect voor de vele muzikale hoogtepunten en schrapten uiteindelijk vooral in de recitatieven. We lieten ook herhalingen achterwege.'

'Verdi schreef dit werk toen hij amper dertig jaar was', gaat Jones verder. 'Hij was jong en componeerde met een hoge snelheid. Zijn eerste grote succes was Nabucco, een echte kooropera. Het koor in Ernani neemt een iets minder prominente rol in en Verdi hecht een groter belang aan de karaktertekeningen van de hoofdpersonages. Dat komt vooral in de briljante aria’s naar voren, die overigens zeer geliefd zijn bij zangers en vaak gekozen worden voor audities en concerten. Verdi gaat ook op een ingenieuze wijze stemmen combineren in de verschillende ensembles. Zo eindigt hij de opera op een erg vernieuwende wijze met een groots, dramatisch trio. Het was destijds onwerkelijk om zo een opera te eindigen, nochtans werkte dat erg goed en werd Ernani een immens succes. De librettist Piave had Verdi voorgesteld Ernani door een contralto te laten zingen (een diepe vrouwelijke stem die in die tijd vaak mannenrollen vertolkte, red.), maar zowel wegens de theatrale leesbaarheid als voor het krachtige stemgeluid dat hij voor ogen had, koos hij een mannenstem: de tenore di forza, een stemsoort waarvoor Verdi meestal zijn hoofdrollen zou componeren.'