Now Playing: Satyagraha

Gandhi wordt gezien als een invloedrijk figuur in de twintigste eeuw omdat hij opkwam voor de onafhankelijkheid van India. Hij protesteert op een geweldloze manier en toont aan dat zo een protest krachtiger is dan eender welke sterke macht. Een van zijn sterkste bewegingen is de zoutmars, waarmee hij het begin van het einde van de Britse heerschappij over India inluidde. Gandhi zou echter niet de inspirerende figuur zijn geweest die hij vandaag nog steeds is zonder zijn vroege jaren in Zuid-Afrika. In deze periode plantte hij zijn eerste zaadjes als vrijheidsstrijder om daar de strijd aan te gaan met de toenemende repressie tegen de Indiase minderheid. Altijd werd hij bij zijn daden geleid door de gedachte van de geweldloosheid, die de centrale boodschap zou worden van de beweging die zich rond hem vormde. Gandhi omschreef zijn idee van vreedzaam verzet als Satyagraha, wat als ‘kracht van de waarheid’ vertaald kan worden. Met deze boodschap inspireerde hij er protestbewegingen van minderheden overal ter wereld mee.

Cherkaoui: ‘Het gaat eigenlijk niet per se om één persoon, maar om de mens die op zoek is naar de cyclus van rechtvaardigheid en de intentie om ervoor te zorgen dat iets slaagt of niet.’ Om dit idee te versterken, draagt elk van de drie bedrijven van Satyagraha de naam van een historische geestesgenoot van Gandhi. In het eerste bedrijf staat Leo Tolstoj centraal wiens geschriften een grote inspiratiebron waren voor Gandhi. Tolstoj representeert daarom het verleden. Rabindranath Tagore is de belichaming van het heden in het tweede bedrijf. Hij is een vriend en tijdgenoot van Gandhi. Na Gandhi’s dood wordt zijn erfenis verder gezet door Martin Luther King Jr. die de toekomst voorstelt. Het idee dat figuren die opkomen voor mensenrechten steeds opnieuw terugkeren, versterkt het cyclische idee dat belangrijk is in het thema.

Glass zorgt ervoor dat de minimalistische muziek Gandhi’s biografische episodes begeleidt. Tegelijkertijd verbindt de componist zijn muziek met teksten uit de hindoeïstische Bhagavad Gîtâ die inhoudelijk corresponderen met de episodes. De Bhagavad Gîtâ is een een oeroud heilig schrift van het hindoeïsme waarin cruciale vragen naar spiritualiteit en menselijk handelen worden gesteld. De tekst staat geschreven in de heilige schrijftaal van het hindoeïsme, namelijk het Sanskriet. Dat laatste is een dode taal dat waarschijnlijk door niemand nog begrepen zal worden. Glass zorgt ervoor dat de tekst aansluit bij de focus op ritmische en harmonische processen in de muziek. Opnieuw komt dus het cyclische idee naar voor door de vele herhalingen.

Cherkaoui: ‘We zijn opgevoed om te denken en soms zelfs om kritisch te denken, maar niet om kritisch te handelen. [...] Daarom vind ik het zeer belangrijk dat dans deel uitmaakt van Satyagraha. Dans is voor mij de extreemste en meest fundamentele daad waarmee een lichaam zich kan uiten en in de ruimte positioneren. Vaak krijgt die fundamentele daad een plaatsje in de marge. De muziek van Philip Glass ervaar ik net als een uitnodiging om me te bewegen.’ (Het interview met Cherkaoui kan je verder lezen in het programmaboekje van Satyagraha)

Andere belangrijke accenten die Cherkaoui legt:

• Geweldloze opstand: Gandhi voert wél actie, maar zonder geweld

• Vergeving: het idee anderen te vergeven voor hun fouten en toch vooruit te gaan

• Luisteren naar de vrouwelijke stem: Vrouwen laten horen in een wereld waarin de mannelijke stem steeds de waarheid van het tijdperk ‘belichaamt’