1 — Ben je goed in vragen stellen?

Ik heb de neiging mezelf veel vragen te stellen, wat me vaak tijd kost bij het nemen van beslissingen – zowel artistieke als persoonlijke. Dat leidt soms tot uitstelgedrag, maar over het algemeen is het iets goeds, omdat het me dwingt echt te reflecteren en me daardoor helpt mijn eigen positie te vinden. Naar mezelf toe ben ik, denk ik, dus een goede vragensteller, maar naar buiten waarschijnlijk niet zo. Ik praat vaak veel in gesprekken, luister niet zo goed en bied liever oplossingen dan vragen, wat natuurlijk niet de eigenschappen zijn van een goede vragensteller. In muziek, wat een woordenloze maar nog altijd oprechte conversatie is, ben ik een aanwezige en open gesprekspartner, en daardoor in staat om zowel te vragen als te antwoorden.

2 — Wie stelde je ooit de beste vraag?

De beste vraag – als er zoiets bestaat – kwam van mijn dochter toen ze vier was. Het was: waar was ik voor ik in je buik begon te groeien?

Ik had, zoals de meeste mensen, best veel nagedacht over wat kan gebeuren wanneer we sterven, maar ik had totaal geen aandacht besteed aan de vraag waar onze zielen zijn voor we geboren worden, waaruit ze ontstaan. (De gedachte aan reïncarnatie is mij altijd vrij vreemd gebleven, dus die weg ben ik niet uitgegaan toen ik mijn dochter probeerde te antwoorden.) Als we in een soort godheid, een gemeenschappelijke ziel of goddelijke toestand van bestaan geloven – en muziek geeft voor mij op een zeer intuïtief niveau aan dat zoiets er inderdaad is – is het moeilijk te denken dat ons ware zelf slechts een toevallige biologische gebeurtenis is. Uiteraard verklaart de wetenschap ons DNA en daarmee veel van onze persoonlijkheid, maar ik hoop en ervaar dat er iets groters is dan alleen wijzelf. (Natuurlijk had ik geen goede antwoorden voor mijn dochter, maar ik heb een mooi verhaal verzonnen.)

3 — Welke vraag had al lang geleden gesteld moeten worden?

Ik denk dat de meeste vragen al gesteld zijn, alleen niet altijd erkend zijn als geldig of belangrijk door de samenleving van nu. Voor mij persoonlijk gaan de belangrijkste vragen over misogynie en ongelijkheid: waarom moeten mannen en vrouwen, jongens en meisjes, en individuen anders behandeld worden? Sommige antwoorden die daarop vroeger gegeven werden, en soms nog gegeven worden, vind ik verbijsterend, onlogisch en behoorlijk onmenselijk.

4 — Welke vraag wil je stellen aan iemand van wie je houdt?

De echt basale vragen: kan je van me houden zoals ik ben, en kan je alsjeblieft mijn fouten vergeven? Banaal, ik weet het, maar ik denk dat het vrij goed de menselijke drang samenvat die we allemaal delen: geaccepteerd worden zoals we werkelijk zijn, en vergeven worden voor onze zwaktes.

5 — Welke vraag wil je stellen aan iemand die je niet begrijpt?

Wat zijn je angsten, en wat zijn je gelukkigste momenten?

6 — Naar wie luister je graag?

Naar muziek. Of mensen die gepassioneerd vertellen over hun interesses. Daarom vind ik opera een goede kunstvorm.

7 — Welke vraag wil jij aan ons publiek stellen met je werk?

Kan je jezelf zien, of herkennen, in de ander? Voor mij is kunst wat ons helpt onszelf te begrijpen en onze samenleving te interpreteren. Door kunst geloof ik dat mensen kunnen veranderen, en mensen kunnen dan de samenleving veranderen, als ze dat willen. ∆