• Interview
  • Opera

2000 jaar oud en brandend actueel

The Rape of Lucretia van regisseur Carlos Wagner

door door Wieske Snauwaert, wo 12 apr 2023

005 A9 4344

The Rape of Lucretia van Benjamin Britten is voor regisseur Carlos Wagner geen onbekend werk. Hij ging er in 2000 al mee aan de slag, maar slaat 23 jaar later een andere weg in voor zijn regie. Het universele karakter van het verhaal uit de klassieke oudheid nodigt uit tot een psychologische reflectie: wat drijft een mens om iemand aan te randen en hoe gaan we als getuige daarmee om?

Na de eerste verschijning van Lucretia in Livius’ Ab urbe condita werd haar verhaal ontelbare keren herverteld en als inspiratiebron gebruikt. Schrijvers als Ovidius en Shakespeare en schilders als Botticelli, Titiaan en Rembrandt vonden in haar tragische figuur een boeiend onderwerp. Ook componisten gingen met het verhaal aan de slag: Händel schreef er een cantate over in 1707 en Respighi een opera in 1937. Benjamin Britten koos voor een kameropera. Hij hanteert hierbij een sobere, stilistische stijl die de gruwel van de gebeurtenissen extra indringend en hartverscheurend maakt. Dat zoveel artiesten zich lieten inspireren door Lucretia’s verhaal toont hoe universeel de thema’s zijn en hoe het in bijna elke context en periode kan functioneren. Haar tragedie is - helaas - van alle tijden. Het mag daarom niet verbazen dat Brittens opera voor theatermakers interessante uitdagingen biedt.

De regisseur van deze voorstelling heeft met Brittens opera een bijzondere weg afgelegd. In 2000 werd Carlos Wagner door de toen net opgerichte Operastudio Vlaanderen (nu International Opera Academy) gevraagd om The Rape of Lucretia als allereerste afstudeerproject van de opleiding te regisseren. Het regieconcept dat Wagner destijds uitdacht, spiegelde zich aan de gestileerde stijl van de muziek. Hij ontwierp een tijdloos, abstract concept dat niet in een specifieke tijd was gesitueerd. Wagner maakte gebruik van uitgepuurde, op het Japanse ‘noh-theater’ geïnspireerde bewegingen die door hun soberheid de emotionele impact op het publiek vergrootten. Het eindresultaat sprak aan en werd niet enkel hernomen door de toenmalige Vlaamse Opera, maar stond ook in het buitenland op de planken. Het betekende de lancering van Carlos Wagner als opkomend regietalent.

025 M3 1165
Repetitiebeeld: Rudy Carlier

23 jaar later vroeg Guy Joosten, opera-regisseur en oprichter van de International Opera Academy (IOA), opnieuw aan Wagner om precies dezelfde opera te ensceneren. Het was een symbolische vraag: zo geeft Joosten, die in september 2023 de fakkel aan zijn opvolger overdraagt, zowel zijn eerste als laatste opdracht voor een IOA-productie aan dezelfde regisseur voor hetzelfde werk. De enige voorwaarde voor Joosten was wel dat dit concept volledig anders moest ogen dan de eerste versie. De uitdaging om from scratch te beginnen sprak Wagner aan. Anders dan de vorige productie is zijn nieuwe lezing geworteld in een historische realiteit. Samen met zijn kostuum- en decorontwerper Alejandro Andújar dacht Wagner een setting uit die geïnspireerd is op de tijd waarin de opera tot stand kwam: de periode van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel er geen referenties naar een specifieke slag of natie te zien zijn, speelt het verhaal duidelijk af in het oorlogvoerende Europa van de 20ste eeuw.

Sinds Wagner dit werk in 2000 voor het eerst regisseerde, veranderde er heel wat in de maatschappelijke visie op seksueel geweld, macht en maatschappelijk bepaalde genderrollen. Na #MeToo behandelt de regisseur scènes met deze thematieken op een andere manier en vindt hij het belangrijk om hierover openlijk met de cast en het publiek te kunnen praten. Regieassistente Karina Hässlein, die een achtergrond in genderstudies heeft, helpt Wagner bij het creëren van een veilige werkomgeving voor de artiesten, waar vertrouwen primeert. Opmerkelijk: het verhaal van Lucretia over een vrouwelijk trauma is historisch gezien bijna uitsluitend vanuit mannelijk standpunt verteld. In welke mate zou een mannelijke regisseur de aangewezen persoon kunnen zijn om dit project te leiden? Wagner stelt dat het niet uitmaakt wie de regie op zich neemt, zolang de vrouwelijke personages worden neergezet als volwaardige individuen die eigen keuzes kunnen maken.

Voor Wagner primeert het psychologische verhaal op de politieke en militaire context van Livius’ relaas. De basis ligt bij de vraag hoe een mens tot een dergelijke daad komt en wat de gevolgen daarvan zijn. De universaliteit van de schuldvraag rond grensoverschrijdend gedrag vertaalt zich op het einde van Brittens opera in een christelijke boodschap. Die christelijke insteek, vertolkt door de personages Male en Female Chorus, heeft voor de huidige maatschappij waarschijnlijk minder gewicht dan in de jaren ’40, toen het werk werd gecomponeerd. Toch zet het eindkoor met een tekst die de normen en waarden van de maatschappij in vraag stelt aan tot zelfreflectie. Hoe gaan we om met dit soort situaties? Doen we er iets aan, of blijven we toeschouwers die op externe factoren zoals geloof rekenen voor verlossing? Hoewel het verhaal 2000 jaar geleden voor het eerst werd opgetekend en Brittens lezing ervan ondertussen meer dan 70 jaar oud is, blijven die vragen in Wagners regie anno 2023 ongetwijfeld nazinderen.





Ontdek The Rape of Lucretia

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Volg ons