• Interview
  • Orkest
  • Opera
  • Video

De natuurtrompet voor Tristan und Isolde

Hoe Wagner het bedoeld heeft

di 7 mrt 2023

Trompet still 16 9

Het wordt een primeur die slechts een paar minuten zal duren. Opera Ballet Vlaanderen liet een natuurtrompet bouwen naar instructies van Richard Wagner die in zijn opera Tristan und Isolde gebruikt wordt. Het is voor het eerst dat een operahuis deze trompet bouwt.

Een primeur

In de derde akte van de opera Tristan und Isolde van de Duitse componist Richard Wagner uit 1865 wordt de aankomst van het schip van Isolde aangekondigd door een vrolijke trompetmelodie die vanop het zijpodium klinkt. Het deuntje wordt in het verhaal gespeeld door een herder. Het is een korte melodie maar Wagner wou dat deze een bepaalde klank had. In zijn originele partituur schreef hij enkele aanwijzingen. De trompet moest klinken 'als een alpenhoorn' met 'een houten beker' en 'binnen het natuurscala'.

Deze trompet bestond niet toen de opera in première ging in München. Er is bij ons geen enkele aanwijzing bekend dat ze ooit heeft bestaan. Meestal gebruiken operahuizen voor deze korte melodie een jachthoorn of een ander blaasinstrument met ventielen. Tot vandaag. Opera Ballet Vlaanderen liet het instrument dat Wagner voor ogen had bouwen en dit speciaal voor de komende productie van Tristan und Isolde.

Volgens onze informatie is het een primeur in de muziekgeschiedenis en zullen we voor het eerst kunnen horen wat Wagner bedoelde. Initiatiefnemer voor het avontuur is Serge Rigaumont, trompettist in het Symfonisch Orkest Opera Ballet Vlaanderen. Hij verdiepte zich in de Wagnertrompet en overtuigde muziekdirecteur Alejo Pérez om de trompet te laten bouwen.

'Dit is een ontzettend spannend project. Hoewel de passage maar een detail lijkt, is niets een detail bij Wagner.'

Artistiek directeur Jan Vandenhouwe

Trompet 1
Een voorstudie voor de nieuwe trompet (Beeld: OBV)

Om het instrument te bouwen, klopte OBV vorig jaar aan bij Gunther Cogen, instrumentenbouwer gespecialiseerd in historische trompetten. Hij ging de uitdaging aan om te onderzoeken wat Wagner precies wilde op basis van de karige informatie die de componist ons naliet. Voor dit project werkte Gunther Cogen samen met Daniël Vernooij, bouwer van historische klarinetten, met een grote expertise in het vervaardigen van houten klankbekers. Uiteindelijk en op basis van onderzoek die de nieuwste visies op de historische praktijk volgen, werd er gekozen om een natuurtrompet te bouwen. Een natuurtrompet is een blaasinstrument zonder ventielen of kleppen en waarbij de tonen worden bepaald door de lipspanning van de trompetter. Denk bijvoorbeeld zoals bij een klaroen.

Voor de kenners: de trompet werd gebouwd in een achtvoet configuratie zoals dat ook in de achttiende eeuw het geval was, maar dan met een volledig houten beker die gemaakt werd uit gevlamd esdoornhout. De maatvoering werd enigszins aangepast zodat de houten beker zo lang mogelijk kon zijn, wat bijdraagt tot de typische klank. Een koordbinding houdt de beker en de messing samen.

Er zijn weliswaar orkesten die in het verleden voor deze bewuste muzikale passage trompetten hebben gebouwd, maar zij bouwden telkens een ventielinstrument of een variant hierop. Nooit werd er een trompet binnen het natuurscala gebouwd en dat is volgens ons onderzoek de meest plausibele en verantwoorde keuze.

De komende productie van Tristan und Isolde wordt alles behalve historiserend. De Franse regisseur Philippe Grandrieux, bekend om zijn fysieke beeldtaal, benadert de saga als een afdaling in het lichaam van Isolde. Hij zal het publiek onderdompelen in een duistere, sensuele beleving waarbij het verschroeiende verlangen dat sluimert in Wagners muziek volledig tot zijn recht kan komen.

Ontdek Tristan und Isolde

Trompet 2
Instrumentenbouwer Gunther Cogen met de nieuwe trompet (Beeld: OBV)

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Volg ons