Now playing: Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny

Bij Now playing-voorstellingen voorzien we extra omkadering op maat van je klas: een online educatief platform waarmee je met je klas aan de slag kan gaan en een inleiding afgestemd op de leeftijd en leefwereld van de leerlingen. Op deze manier wordt er op bepaalde thema’s ingezoomd en wordt het mogelijk om na of voor de voorstelling met de leerlingen aan inhoudelijke verdieping te doen. Een aantal voorstellingen zijn te bekijken aan een gunstiger tarief. Alles voor een memorabele avond met je klas.

Naam Mahagonny op scherm

Opera Antwerpen

dinsdag 20 september 2022 om 20:00u

Opera Gent

donderdag 6 oktober 2022 om 20:00u

Ontdek Mahagonny

De criminelen Leokadja Begbick, Dreieinigkeitsmoses en Fatty der Prokurist zijn op de vlucht. Ze komen op het idee om een nieuwe stad te stichten in het midden van de woestijn die de naam Mahagonny krijgt...

Het idee achter deze stad is dat mensen er kunnen genieten zonder te werken. Er is wel één zonde in de stad en dat is geen geld hebben, daarom willen de inwoners vooral rijke mensen lokken. Hoewel de stichters willen laten uitschijnen dat Mahagonny een utopische project is, ligt er een addertje onder het gras. De belofte van rust en eensgezindheid is om de eigenlijke intentie van de stichters te verdoezelen, namelijk veel winst proberen maken op het menselijk verlangen naar genot. Maar velen trappen in de val en de stad begint te groeien omdat mensen uit de hele wereld er naartoe trekken, op zoek naar geluk. Zo zijn er de houthakker Jimmy en de prostituee Jenny, de hoofdpersonages van het verhaal.

Na enige tijd begint Jimmy de valstrikstad te doorzien en vraagt hij zich af waarom hij geen geluk kan vinden hoewel hij de vrijheid heeft naar waar hij altijd verlangde. Jimmy’s verandering in zijn denkwijze vormt een belangrijk kantelmoment in het verhaal. Wanneer er kort daarna geruchten rondgaan dat er een orkaan op komst is die de stad zal vernielen, worden de inwoners nog overweldigd door een gevoel van gezamenlijke nietigheid en kwetsbaarheid. Maar nadat de stad gespaard wordt door de orkaan, is Mahagonny anders. Vanaf nu is het motto ‘alles mag’ waardoor de basisbehoeften van het genot zoals eten, vechten en seks op een extreme manier worden beleefd. En dat met catastrofale gevolgen.

Mahagonny

Na enige tijd begint Jimmy de valstrikstad te doorzien en vraagt hij zich af waarom hij geen geluk kan vinden hoewel hij de vrijheid heeft naar waar hij altijd verlangde. Jimmy’s verandering in denkwijze vormt een belangrijk kantelmoment in het verhaal. Wanneer er kort daarna geruchten rondgaan dat er een orkaan op komst is die de stad zal vernielen, worden de inwoners nog overweldigd door een gezamenlijke gevoel van nietigheid en kwetsbaarheid. Maar nadat de stad gespaard wordt door de orkaan, is Mahagonny anders. Vanaf nu is het motto ‘alles mag’ waardoor de basisbehoeften van het genot zoals eten, vechten en seks op een extreme manier worden beleefd. En dat met catastrofale gevolgen.

Opdracht
  1. Stel dat je een nieuwe samenleving moet uitdenken, welke naam zou je kiezen? Leg uit waarom je voor deze naam gekozen hebt.
  2. Voor deze nieuwe samenleving moet een wetboek opgesteld worden. Welke regels vind jij belangrijk? Welke plaats neemt genot in deze samenleving?
Eerste uitvoering
Scène uit de originele productie, Leipzig 1930

Muziek

De muziek is geschreven door Kurt Weill, een Duitse componist die in 1900 in Dessau werd geboren. Al op jonge leeftijd kwam hij als Joodse jongen in aanraking met muziek dankzij zijn vader die als cantor in de synagoge zong. Later studeerde hij compositie, contrapunt en muziekdirectie aan het conservatorium in Berlijn bij componisten als Humperdinck en Busoni. Weill was gepassioneerd door het idee dat de muziek sterk verbonden is met de samenleving en daar verandering in kan brengen. Daarom maakte de componist maatschappelijk relevant muziektheater waarin het leven van eenvoudige mensen centraal staat. Hiervoor maakte Weill gebruik van dagelijkse spreektaal en populaire muziekstijlen. Daarmee zette hij zich af tegen de Romantische stijl waar Germaanse mythologie (zoals bv. bij Wagners Der Ring des Nibelungen met goden, dwergen, reuzen, heftige emoties,...) als onderwerp te kiezen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Weill wegvluchten uit Duitsland en emigreerde hij naar de VS waar hij het populaire karakter van zijn muziek verder ontwikkelde.

Weill
Kurt Weill en zijn vrouw Lotte Lenya

De muziek voor Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny laat verschillende muziekgenres klinken. Enerzijds liet hij zich inspireren door de muziek van Johann Sebastian Bach waardoor op momenten zijn muziek neobarok klinkt met bv. koraal-achtige gezangen. Anderzijds experimenteert Weill door muziek te componeren dat destijds niet binnen de normen van het operarepertoire viel en dus zeer innovatief was bv. dansritmen en invloeden uit de jazz. Ook de 'Alabama Song' was toen erg verrassend, maar vormt tot op de dag van vandaag een inspiratie voor vele artiesten. Dit lied werd dan ook meerdere malen gecoverd door o.a. The Doors, David Bowie, Nina Simone, Johnny Logan, Marilyn Manson, Dee Dee Bridgewater, Ex-Girl, Dalida…

beluister de playlist

Voor Mahagonny werkte Weill samen met de Duitse toneelschrijver Bertolt Brecht. Ze werkten al eerder samen aan muziektheaterprojecten zoals de Dreigroschenoper (de Driestuiversopera). Brecht had een opera summum van de genotscultuur voor ogen en wilde hij een soort ultieme opera creëren met Mahagonny.

Brecht3
Bertolt Brecht
Weill brecht lenya
Bertolt Brecht, Lotte Lenya en Kurt Weill

Opdracht

Kurt Weill werkte graag samen met zijn vrouw, actrice en zangeres Lotte Lenya. Haar ruwe en mysterieuze persoonlijkheid inspireerde hem tot het schrijven van vele rollen die precies bij haar zouden passen.

Luister naar Lotte Lenya’s 'Havannalied'

  1. Wat vertelt de tekst?
  2. Is deze manier van zingen wat je verwacht in een opera?

Luister naar Lotte Lenya’s 'Alabama Song'

  1. Wat vertelt de tekst?
  2. Het lijkt alsof de zangers opzettelijk lelijk of zelfs bijna vals zingen. Waarom zou dat zijn?
Green screen

Concept

Regisseur Ivo van Hove citeert de Amerikaanse auteur en journalist Ta-Nehisi: 'Kunst heeft niet de verantwoordelijkheid om hoopvol of optimistisch te zijn of om iemand zich beter te laten voelen over de wereld. Kunst moet de wereld in al zijn brutaliteit en schoonheid reflecteren.' Van Hove geeft aan dat deze benadering hem heeft geïnspireerd tijdens de enscenering van Mahagonny.

De regisseur heeft gekozen voor een hedendaagse vertaling en situeert het verhaal op een filmset. Een deel van het decor bestaat uit een LED-scherm op een metalen constructie en verschillende green screens. Gedurende de voorstelling filmt een cameraman live wat er op scène gebeurt. Deze beelden komen op het ledscherm. De zangers/acteurs spelen in de zogenaamde filmstudio tegen de achtergrond van deze green screens die vervangen worden door computer gegenereerde beelden. Op die manier moeten de spelers maximaal hun verbeelding inzetten. Het is een treffende metafoor voor het fata morgana, de luchtspiegeling die Mahagonny als kunstmatige ‘stad van het tomeloze genot’ is.

Jimmy en Jenny

Via deze technologie ontstaat er een onduidelijke grens tussen het reële en virtuele, wat resulteert in een effect van vervreemding. De virtuele beelden die op scène getoond worden, representeren hoe wij vandaag de dag naar de wereld kijken: via onze schermen van gsm’s, computers en tv’s. Het doel om vervreemding te creëren, vloeit voort uit Brecht zijn theorie van het episch theater. Op dat vlak probeert van Hove toch dicht genoeg bij de originele versie van Mahagonny te blijven. Zo voegt de regisseur, net zoals in Brecht libretto, een voorafgaande beschrijving toe van wat er tijdens elke scène zal gebeuren. Deze tussentitels komen bij het publiek over als spoilers. De reden hiervoor is dat in het episch theater de toeschouwer zich niet mag inleven in het verhaal, maar met een kritische blik dient te kijken. Dit idee wordt ook versterkt door het gebruik van ledschermen en green screens.

Mah1

Opdracht

Ook in de klas kan je met de leerlingen via een greenscreen de verbeeldingskracht en creativiteit stimuleren. 21ste eeuwse vaardig­heden zoals communiceren, creatief en probleemoplossend denken, samenwerken én digitale geletterdheid komen daarbij aan bod. (Zie: https://basicly.co/blog/how-to-green-screen/)

  1. een groep leerlingen bedenkt een scène die zich situeert in hun ideale wereld
  2. een andere groep leerlingen gaat op zoek naar (video) beelden van hun ideale wereld

Ofwel kan je werken via greenscreen (de leerlingen spelen de scène voor een groene achtergrond, dit wordt gefilmd, nieuwe achtergrond erin gemonteerd). Ofwel kunnen de leerlingen vooraan in de klas spelen terwijl de filmpjes geprojecteerd worden.

Daag de leerlingen/acteurs uit om te reageren op deze beelden en te improviseren.

Mah2

Thema's

Ontevredenheid over de maatschappij

Aan de grondslag van de stichting van Mahagonny ligt dus een gevoel van onvrede over de samenleving. Weill en Brecht bekritiseerden in deze opera verschillende sociale normen van hun tijd. In de woorden van Brecht: ‘De ontevredenen van alle continenten stromen samen in Mahagonny, de gouden stad.’ Van Hove voegt er zelf nog het volgende aan toe: ‘Al heel snel vervallen ze namelijk in een groot misverstand: ze vermengen wat welvaart is (rijkdom, geld en bezittingen) met wat welzijn is (je goed voelen en echt gelukkig zijn).

Van Hove vergelijkt het ongenoegen van het volk uit de stad Mahagonny met o.a. de protestbeweging van de gele hesjes (les gilets jaunes) in Frankrijk, Nederland en België (2018). De gele hesjes hadden het motto: 'Vivre, oui, survivre, non' (leven, ja, overleven, niet). Tegelijkertijd doet het ook denken aan het protest op de coronamaatregelen omdat deze de persoonlijke bewegingsvrijheid zouden beknotten. De regisseur vermeldt ook dat ‘we leven in een tijd waarin de verdeeldheid nog nooit zo groot is geweest. We zijn getuigen van een nieuwe klassenstrijd.’

Mah5

Mens als consument

Consumeren is de ideale manier van leven: goedkope alcoholische dranken zijn altijd beschikbaar, mannen kopen het gezelschap van vrouwen en moordenaars kopen hun vrijheid door te betalen aan de rechtbank. Alles is dus met geld op te lossen, maar ook dit blijkt geen geluk te garanderen. Opnieuw worden de inwoners van Mahagonny ontgoocheld.

Vrijheid in woord en daad

Mensen willen graag gehoord worden maar waar ligt de grens van het toelaatbare? Er ontstaat verwarring tussen vrijheid van meningsuiting enerzijds en het verspreiden van fake news, scheldpartijen op social media, (cyber)pesten, etc anderzijds. In Mahagonny betogen de inwoners voor tegenstrijdige zaken. Iedereen doet waar hij of zij zin in heeft, maar hierdoor worden de maatschappelijke verantwoordelijkheden uit het oog verloren. Dat laatste zorgt er uiteindelijk voor dat de stad Mahagonny ten val gaat.

Mens als consument

Opdracht

Ook vandaag zien we voorbeelden waarbij basisbehoeftes als eten en drinken ontaarden in extreme vormen. Denk maar aan voorbeelden als de Mukbangchallenge waarbij mensen zich bijna dood eten voor het plezier van miljoenen volgers.

Hoe ver zou je gaan voor je eigen plezier of voor het geld of voor erkenning? Tijd voor een groepsgesprek.

Mah6
Mah7

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Volg ons