Regisseur Tom Goossens maakte er zijn handelsmerk van om in zijn voorstellingen zo uitgepuurd mogelijk het verhaal en de dynamiek tussen de personages te brengen. Hij daagt zichzelf telkens uit om samen met zijn spelers tot de essentie te komen, en met zo weinig mogelijk extra middelen te vertellen wat hij wil vertellen. In zijn nieuwste Don Giovanni wordt dat niet anders. Bij veel opvoeringen van Mozarts dramma giocoso worden de intenties van de personages louter komisch benaderd en zelfs bijna in het belachelijke getrokken. Maar is het niet net de vraag of we de slachtoffers van Don Giovanni ernstig moeten nemen?

Tom Goossens wil in zijn regie bovendien spelen met de vele, soms absurde opkomsten en afgangen van de personages. Het pad dat ze in het eerste bedrijf bewandelen, lijkt zich in het tweede bedrijf achterstevoren af te wikkelen. Zouden de dingen anders lopen als de personages in andere constellaties andere keuzes hadden gemaakt? En hoe achtervolgen het misbruik en de moord die Don Giovanni pleegt aan het begin van de opera hem tot in de finale?

Om die ideeën zo helder mogelijk in de ruimte vorm te geven ontwikkelde scenograaf Sammy Van den Heuvel een strakke set die bestaat uit drie assen. Een horizontale as zweeft in de vorm van een catwalk van links naar rechts over de scène. Een verticale as loopt in de vorm van een lange ladder van onder het podium tot in de toneeltoren. Een derde as lijkt ergens ver in de diepte omhoog op te krullen. Op die drie assen speelt Goossens met cyclische en gespiegelde bewegingen. Een eenvoudig concept, maar mét technische gevolgen. ‘Wat me erg bevalt aan het werk van Tom, is dat hij het aandurft en het talent heeft om op 19 een slimme manier een opera te reduceren tot zijn kern’, vertelt Wietse Bovri. Hij is producer bij OBV en volgt het productieproces van Don Giovanni van nabij op. ‘Het moeilijke daarbij is wel dat het weinige dat op het podium komt des te meer aandacht krijgt van het publiek. We staan voor de uitdaging zo nauwkeurig mogelijk de ontwerpen te vertalen naar de realiteit om het concept te laten werken. De ervaring leert dat eenvoudige ontwerpen vaak de moeilijkste zijn.’

‘De maquette van Don Giovanni is prachtig en lijkt inderdaad simpel, maar technisch zagen we snel dat enkele fysische wetmatigheden ons het leven zuur zouden maken’, vertelt Eric Verberdt, technisch productieleider. ‘Mijn job bestaat erin de fantastische maar vaak nog onrealistische ideeën van het artistieke team te vertalen naar iets dat technisch realiseerbaar is. Ik bundel daarvoor de wijsheid van heel wat mensen en communiceer hun bevindingen in begrijpbare taal naar het artistieke team. Voor Don Giovanni werd bijvoorbeeld snel duidelijk dat we een ingenieur moesten inschakelen om te berekenen wat voor impact de zwaartekracht heeft op een lange ladder en een zwevende catwalk. Ook op vlak van veiligheid en preventie hadden we nood aan extern advies: het regieconcept vraagt dat een zanger de ladder kan beklimmen en erop kan zingen en spelen. Dat heeft uiteraard gevolgen voor de manier waarop de ladder gemaakt en gezekerd wordt.’

‘De sterkte van het concept is dat Tom Goossens en zijn team de zwaartekracht niet willen zien, maar uiteraard is die er wel’

Met die adviezen ging het decoratelier aan de slag. Filip Verbiest coördineert het laswerk in de OBV-ateliers en werd al vroeg in het maakproces betrokken: ‘De sterkte van het concept is dat Tom en zijn team de zwaartekracht niet willen zien, maar uiteraard is die er wel. Na heel wat rekenwerk zijn we voor de catwalk tot een strak ontwerp gekomen waarbij zo weinig mogelijk steunpunten nodig zijn in de lange overspanning. Een ladder van twaalf meter gerealiseerd krijgen was andere koek. De ingenieur vertelde dat zo’n gevaarte niet alleen kan buigen, maar ook kan torsen en draaien als die inzakt vanuit de toneeltoren. We hebben samen een voorstel uitgewerkt om de ladder te verstevigen. Onze technische tekenaars maakten daarna plannen die tonen hoe we alles aan elkaar kunnen lassen en tot een mooie afwerking kunnen komen. Het is een proces van finetunen tot alles maakbaar, haalbaar en esthetisch aanvaardbaar is. Ik vergelijk het graag met voetbal: we schoppen de bal naar elkaar en passen wat over en weer, om met het hele team uiteindelijk recht in de goal te kunnen schieten.’

Om de ladder gekeurd te krijgen voorzagen Filip Verbiest en zijn team een beveiligingssysteem dat in een wagentje via de rails van de ladder kan meeschuiven met de zanger die eraan vasthangt. Zo zien de toeschouwers geen lange, dikke beveiligingskabels, waardoor het lijkt alsof de zanger vrij en zonder bescherming op de ladder beweegt. Het kostuumatelier werkt die veiligheidsgordel zo onopvallend mogelijk in het kostuum in. ‘Zo komen we samen tot een plan dat veilig en haalbaar is, maar steeds poëtisch en geloofwaardig blijft’, aldus Wietse Bovri. ‘Belangrijk daarbij is ook dat we de zanger die op de ladder moet spelen grondig voorbereiden. We wisten goed op voorhand welke acties hij zou moeten uitvoeren en zijn naar een circusschool in Antwerpen gestapt. Die school begeleidt onze zanger tijdens het repetitieproces – zowel “droog” om te wennen aan de hoogte en de klimbeweging, én in de acties die hij op het podium moet uitvoeren. Stapsgewijs bouwen we de gewenning op, zodat hij steeds vlotter op de ladder beweegt en we risico’s tot een minimum kunnen herleiden.’

Een van de weinige extra’s die Tom Goossens toevoegt aan zijn sobere set, is een groepje kippen in allerlei gedaantes. De ene keer dartelen levende kippen kakelend over de catwalk, maar niet veel later verschijnen ze opnieuw gebraden aan het spit – een kritische reflectie op het wereldbeeld van Don Giovanni, die eten, drinken en vrouwen als on- uitputtelijk consumeerbare goederen ziet. Uiteraard worden daarvoor geen kippen geslacht: het rekwisietenatelier maakte de gebraden kippen realiteitsgetrouw na. Carmen Van Nyvelsseel is ateliercoördinatrice en zocht met het artistieke team hoe tot het beste resultaat te komen. ‘Op een bepaald moment wordt in de voorstelling ook een kip gepluimd’, vertelt ze. ‘Dat is het moeilijkste voor ons, want je wil geen “wegwerpkip” maken die niet hergebruikt kan worden in de vele repetities en voorstellingen. Ook zoeken we naar een manier waarop we de ontpluimde veren snel opnieuw kunnen vastmaken aan het karkas. En uiteraard moet de handeling er realistisch uitzien. Het karkasje van de kip is al gemaakt, we testen nu volop met een huid van plakkende silicone om er gemakkelijk de pluimen te kunnen aftrekken en er weer op te kleven.’

‘Het karkas van de herbruikbare kip is al gemaakt. We testen nu volop met een huid van plakkende silicone om er gemakkelijk de pluimen te kunnen aftrekken en er weer op te kleven’

Wat met de echte kippen die over de scène zullen lopen? Daarvoor schakelde het productieteam een kippenfluisteraar in, een bekende figuur in de filmindustrie en de podiumkunsten. ‘In het verleden hebben we al vaak samengewerkt’, vertelt Bovri. ‘Voor deze productie traint hij kippen die van de ene naar de andere kant over de catwalk moeten lopen. Kippen maken blijkbaar associaties: zelfs de muziek waarop ze zullen oversteken wordt gebruikt tijdens de training. Zo zullen de kippen zich leren te verhouden tot het parcours, het licht, de objecten op de scène en het omgevingsgeluid. We geven hun een aangepaste en zorgzame behandeling – een IT-medewerker heeft aangeboden om de kippen in zijn grote tuin te laten overnachten eens ze in Gent aangekomen zijn, wat we overwegen.’

Binnenkort starten de repetities voor Don Giovanni. Ondertussen is er een proefbouw geweest waarop het artistieke team zijn laatste feedback kon geven aan de decor-, kostuum- en rekwisietenateliers. De technische teams zetten momenteel de puntjes op de i, maar het wordt vooral uitkijken naar de eindspurt. ‘Ik vind de repetities het spannendste, want dan weten we pas echt of de rekwisieten goed bespeelbaar zijn voor de zangers op het podium’, vertelt Carmen Van Nyvelsseel. Filip Verbiest kijkt dan weer uit naar het eerste moment waarop iemand de ladder zal beklimmen in de voorstelling: ‘Het leuke aan mijn job is dat elk decor- ontwerp ons voor nieuwe uitdagingen stelt. Ik heb nog nooit zo’n lang object in elkaar gelast, dus het zal zeker kippenvel geven om de ladder te zien verschijnen.’